Rozmowa z Lilianą Sonik z Instytutu Dziedzictwa, inicjatorką konkursu „Cudowna Moc Bukietów”, przywracającego tradycję tworzenia zielnych bukietów na święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Impreza z roku na rok przyciąga coraz więcej uczestników z Małopolski- Jaką moc mają bukiety tworzone dla Matki Boskiej Zielnej?- Och, to zależy z jakiej perspektywy patrzeć. Jeśli z historycznej, to mamy wierzenia odwieczne. Bukiety tradycyjnie uważano za ochronę przed gromami, nawałnicami, gradobiciem i innymi kataklizmami natury. Bukietów tych nigdy po poświęceniu nie wyrzucano. Zasuszano je i służyły do ochrony domostwa. Bukiety pełniły też funkcję domowych apteczek dla ludzi i zwierząt. Przecież dawniej nie było antybiotyków ani lekarzy. A w bukietach były zioła mające leczniczą moc. Mamy też perspektywę dzisiejszą. Tutaj jest ogromny wachlarz znaczeń. Te bukiety mają moc metafizyczną i codzienną. Całe święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zwane też świętem Matki Boskiej Zielnej, polega na tym, że w tym dniu coś, co należy do codzienności - czyli rośliny i kwiaty - jest wprowadzone w przestrzeń sakrum. Ta mieszanka sakrum z profanum daje nadzwyczajne rezultaty dla nas, dla ludzi XXI To święto ma nas czegoś nauczyć?- Oczywiście. To święto uczy nas bioróżnorodności, szacunku dla roślin, nawet dla chwastów. Taka na przykład babka to takie ziółko, które rośnie wszędzie, a przecież to roślinka, która ma ogromna moc, na przykład leczy rany. Znaczenie roślin dla ludzi jest udowodnione naukowo. Amerykanie robili badania, z których wynikało, że dzieci dotknięte ADHD po półgodzinnym spacerze po lesie potrafią się skupić i skoncentrować w tym samym zakresie, jaki zapewniają im pigułki. Natura, botanika, zieleń uczy nas koncentracji, skupienia. Święto uczy nas też ekologii, zawiera intuicję ekologiczną - odwieczną. Grubo, zanim papież Franciszek napisał swą encyklikę ekologiczną Laudato Si - „Pochwalony Bądź” - nasze prapraprababki już posiadały tę intuicję. Święto uczy nas także botaniki. Od kilku dziesięcioleci narasta zjawisko wykluczenia botanicznego. Jesteśmy zamurowani, żyjemy w wybetonowanych podwórkach, przytwierdzeni do komputerów, również na wsi. Brak czasu powoduje, że starsze pokolenia nie uczą dzieci nazw No właśnie. Czy w takiej sytuacji ta tradycja ciągle żyje w Polsce? Czy w miastach robimy jeszcze bukiety dla Matki Boskiej Zielnej?- Jestem przekonana, że tak. Ale jeszcze osiem lat temu, gdy zaczynałam inicjatywę „Cudownej Mocy Bukietów”, obserwowaliśmy z mężem, że to piękne święto trochę nam więdnie, trochę się od nas oddala. Było przykrywane piętnem obciachu, wsiowości, folkloru, który odchodzi. I to nie tylko w miastach, ale także na To właśnie dlatego zainicjowała pani konkurs „Cudowna moc bukietów”?- Sołtyska, pani Stefania Gawor z Podstolic, która wie wszystko na temat ziół, w ubiegłym roku powiedziała mi, iż cieszy się, że ja to święto tak podjęłam. Wcześniej przychodziły do niej sąsiadki i gdy szykowała bukiety na 15 sierpnia, mówiły jej: „Co ty się robisz na taką wiejską kobitę?” A to przecież nie jest święto specyficznie wiejskie, to jest polskie święto. Jeszcze niedawno na krakowskich podwórkach rosły kwiaty, zioła, dzikie drzewa. Teraz to odeszło, ale tym większa mobilizacja i tym większy powód, by powrócić do Już po raz siódmy organizuje Pani konkurs w Krakowie. Czy tradycja ożywa?- Organizuję go już po raz ósmy. Pierwszy raz odbył się jednak w Podstolicach. Efekty są zauważalne. Uczestników z roku na rok jest coraz więcej. Obcokrajowcy, którzy obserwują, co dzieje się na Małym Rynku, są zachwyceni. Przygotowujemy dla nich ulotki informacyjne w języku angielskim. Sądzę, że ta impreza może być już wizytówką Krakowa i Małopolski. W nasze ślady poszły też Kaszuby, Zielonki i Kościerzyna oraz inne miejscowości. Organizuje się tam podobne konkursy i podobne warsztaty. Zaczęto jakby na nowo przykładać wagę do tego święta. Przełamany został też pewien dystans w kościele. Przecież święcenie bukietu złożonego z ziół i kwiatów nie jest częścią dogmatyki. Tak naprawdę to święto nazywa się Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Zwyczaj święcenia bukietów bierze się z legendy sięgającej jeszcze czasów wczesnochrześcijańskich, wedle której w miejscu Matki Boskiej wziętej do nieba, uczniowie znaleźli grotę wypełnioną kwiatami i ziołami. Dobry chrześcijanin nie musi robić bukietów na Matkę Boską Zielną, podobnie jak nie jest zobowiązany dzielić się opłatkiem w Wigilię. Ale o ile uboższe byłyby te święta bez tych zwyczajów! To rytuały, które tłumaczą język sakrum na język naszej codzienności, na język zwyczajnych ludzi. Są więc bardzo cenne. - Kto bierze udział w konkursie?- To się zmienia. Coraz więcej mamy ludzi młodych i dużych rodzin. Na Małym Rynku reprezentowane są wszystkie kategorie wiekowe i zawody. To kobiety i mężczyźni. Dwa lata temu jedną z nagród otrzymał pan, który jest ginekologiem położnikiem. Jak mi powiedział, skończył dyżur o 6 rano, pobiegł na łąkę, pozbierał zioła i kwiaty, dołożył do wcześniej przygotowanych i z tego stworzył Z czego krakowianie robią bukiety? Nie mają przecież takich możliwości jak mieszkańcy Bukiet można stworzyć ze wszystkiego, na przykład z roślin rosnących pod blokiem, na dzikim skwerku czy w ogródku przydomowym. Nie może być jednak roślin egzotycznych, żadnych ozdób, sztucznych kwiatów, wstążek i zawinięć. Wszystko musi być Czy mieszkańcy Krakowa i Małopolski znają się na ziołach, które umieszczają w bukietach?- Wracamy do sprawy wykluczenia botanicznego. Kiedy zapytamy kogoś, jakie zna zioła, najczęściej odpowie, że oregano i bazylię. Nie wie, że lebiodka czy macierzanka idealnie je zastępują. Dlatego od lat organizujemy szereg warsztatów zielarskich w Muzeum Farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego, namawiamy dzieci do tworzenia Proszę podać nam przepis na typowy krakowski bukiet? - To bardzo trudne. Już w XIX wieku entnografowie opisujący tradycyjny bukiet małopolski czy krakowski mówili rzeczy kompletnie różne. Udziela, Gloger czy Kolberg raz mówili o bukietach skomponowanych z 12 ziół, a innym razem z ponad 100! Na obrazie Witolda Pruszkowskiego z drugiej połowy XIX w. wydać, jakie były te bukiety urozmaicone i piękne. Ten obraz stanowi nasze logo. - W takim razie z jakich roślin Pani stworzy swoje dzieło?- W środku będzie jabłko nabite na patyk, a następnie wszystkie zioła z mojego ogródka. To przede wszystkim: mięta, hyzop, ruta, lebiodki, różne tymianki, macierzanka, koperek, lubczyk, pietruszka, wrotycz, szałwia i rozmaryn. Będzie też mnóstwo kwiatów: hortensja, mieczyk, róże - atrybut matki Boskiej, jeśli dotrwają do poniedziałku, będą też lilie. Zachęcam też, by dodać do bukietu owoce jarzębiny oraz kwiaty dziewanny. To jest nadzwyczajne zioło i kwiat, nazywany warkoczem Maryi, gdyż naprawdę przypomina Jak z setek bukietów jury wybierają te najpiękniejsze?- To potwornie trudne. Absolutna większość tych bukietów to są cuda. To jest coś, co pokazuje dusze ludzi, którzy je stworzyli. Bardzo rożne bukiety wygrywają. Zwycięża bukiet, który ma to coś. Warsztaty i konkurs „Cudowna Moc Bukietów”W ramach cyklu „Cudowna Moc Sztuki” Instytut Dziedzictwa zaprasza w sobotę o godz. 10 i do Pałacu biskupa Erazma Ciołka (ul. Kanonicza 17) na oprowadzanie po galerii Sztuka Dawnej Polski XII-XVIII wiek, śladami roślin i ziół przedstawionych na prezentowanych tam niedzielę 14 sierpnia od godz. 11 odbędą się wykłady, a o godz. warsztaty florystyczne, które poprowadzi Agnieszka Stój. Będzie można na nich dowiedzieć się wiele o polskich ziołach i kwiatach, poznać ich nazwy, a przede wszystkim ułożyć bukiet na święto Matki Boskiej Zielnej. Wstęp sierpnia, w święto Matki Boskiej Zielnej, na scenie usytuowanej na Małym RynkuInstytut Dziedzictwa zaprasza na siódmą już edycję konkursu „Cudowna Moc Bukietów”. Bukiety konkursowe ocenianie będą w czterech kategoriach: tradycyjny bukiet zielny, zielna kompozycja, profesjonalny bukiet florysty i mały bukiet - konkurs dla dzieci. Przyjmowanie bukietów konkursowych rozpocznie się o godzinie 10 przy scenie na Małym Rynku i potrwa do godz. 13. W południe, po zakończeniu mszy świętej w bazylice nastąpi święcenie bukietów konkursu oraz wręczenie nagród odbędzie się na scenie usytuowanej na Małym Rynku. Finał zaplanowano na godzinę 14.